Androgen replacement in aging male + Andropause en verlies van libido

Uit onderzoek is gebleken dat andropauze een complex van symptomen is dat zich manifesteert in de aanwezigheid van een laag testosterongehalte. Een laag testosterongehalte in de ouder wordende man heet late onset hypogonadisme (LOH). Vooral is daarbij de hoeveelheid biologisch beschikbaar testosteron dan afgenomen. Het screenen van klinisch relevant LOH kan worden gedaan door de ADAM vragenlijst (zie onder).
In het geval van testosteron suppletie lijkt de transdermale gel de voorkeur te hebben. Deze geven de minst fluctuerende spiegels van het testosteron. Enkele studies hebben laten zien dat na gebruik van deze gel gedurende een maand, de erecties en de seksuele activiteit verbeteren.
Wat betreft het risico van het induceren en het stimuleren van prostaatcarcinoom (Pca) is gesteld dat er aanwijzingen zijn dat in deze mannen met LOH er juist een hoger risico bestaat voor Pca wanneer er een te laag testosteron bestaat.
In een studie bleek dat bij een laag testosteron er juist een hoger risico bestaat op meer positieve biopten en een slechtere differentiatiegraad dan bij een normaal testosteron.
Suppletie doet niets meer dan het testosteron brengen naar een normaal niveau. Dat op zichzelf is geen extra risico voor het ontwikkelen van Pca.
Tenslotte zou uit meerdere studies zijn gebleken dat de PSA-velocity nooit meer bedroeg dan 0.9 ng/ml/jaar. Kortom hooguit niet meer dan 0.1 boven de normaalwaarde.

ADAM VRAGENLIJST : - Indien u drie vragen met ja kan beantwoorden, dan heeft u mogelijk een verlaagd testosterongehalte en zult u baat hebben bij testosteronsuppletie.

ADAM vragenlijst van de St-Louis University

1. Heeft u een verminderd libido?
2. Heeft u minder energie?
3. Heeft u verminderde kracht en/of uithoudingsvermogen?
4. Bent u kleiner geworden?
5. Heeft u een verminderde levensvreugde waargenomen?
6. Bent u ongelukkig en/of nors?
7. Zijn uw erecties minder hard?
8. Heeft u recent een verslechtering van uw sportieve mogelijkheden gemerkt?
9. Valt u in slaap na het avondeten?
10 Heeft u recent een verslechtering van uw werkprestaties gemerkt?

Andropauze en verlies van libido

Bij mannen tussen 45 en 55 jaar voltrekt zich een hormonale veranderingen gelijkend op die bij vrouwen in de menopauze. Bij de mannen noemen we deze periode andropauze of penopauze. In het Engels wordt het ook wel het ADAM syndroom genoemd (Androgen Decline in Aging Man). De andropauze kenmerkt zich door een vermindering van testosteron en mogelijk een verhoging van oestradiol. De menopauze bij vrouwen is een verhoudingsgewijs snel verlopend proces door de uitschakeling van de eierstokken. In tegenstelling tot de menopauze is andropauze een veel geleidelijker verlopend proces; vanaf het 30e levensjaar, gaat het testosteron niveau met gemiddeld 10% per 10 jaar omlaag.
Symptomen en klachten in de andropauze

De volgende symptomen en klachten kunnen te maken hebben met de andropauze:

• Verminderd libido of seksuele drang
• Erectieproblemen of impotentie
• Depressiviteit
• Vermoeidheid
• Emotionele, psyche en gedragveranderingen
• Verminderde spiermassa en spierkracht
• Haaruitval in de oksels
• Botontkalking
• Prostaatproblemen

Testosteron productie In de hersenen zijn de hypotholamus en hypofyse de zogenaamde 'dirigenten' van o.a. de testosteronproductie. De hypofyse hormonen die de seksuele organen van mannen en vrouwen controleren worden gonadotrophinen genoemd. Er zijn twee van deze hormonen, genoemd naar belangrijke functies van het vrouwelijk lichaam: FSH en LH. FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) omdat het de groei stimuleert van follikels in de eierstokken. Bij mannen is dit hormoon voornamelijk betrokken bij de spermaproductie. Het andere hormoon, LH (Luteïniserend Hormoon) reguleert de productie van oestrogenen in de eierstokken. Bij mannen regelt het vooral de testosteronproductie in de testes. Recent onderzoek suggereert dat er interacties zijn tussen FSH en LH die de testosteronproductie controleren. Testosteron wordt via verschillende stappen uit cholesterol geproduceerd.
De andropauze was lange tijd omstreden, vooral omdat bij vrouwen in de menopauze in relatief korte tijd een duidelijke vermindering van oestrogeen te zien is (gemiddeld 50%), terwijl bij mannen de afname van testosteron geschiedt tussen het 30e en 70e levensjaar.

Testosteron versus Oestrogeen

De rol van Oestrogenen in het mannelijk lichaam is door onderzoekers jarenlang genegeerd. Zo ook de rol van testosteron bij vrouwen. De verhouding tussen testosteron en oestrogeen verandert sterk naar mate een man ouder wordt. Bij jonge mannen is deze verhouding ongeveer 50 : 1. Tegen het 50e levensjaar is dit 20 : 1 en soms zelfs 8 : 1. Een afname van het testosteron is hier hiervoor slechts beperkt verantwoordelijk; het is vooral de toename van oestrogeen die voor deze veranderende ratio verantwoordelijk is. Deze veranderende verhouding tussen testosteron en oestrogeen is de sleutel tot het begrijpen van de andropauze. Als de verhouding testosteron en Oestrogeen uit balans zijn en als het vrouwelijk hormoon oestrogeen langzaam de overhand op testosteron krijgt , dan ziet men bv. bij mannen lichte borstvorming, vetophoping rondom het middel etc, kortom naarmate mannen ouder worden krijgen zij steeds meer vrouwelijke kenmerken en trekjes hetgeen dus te wijten is aan een verminderde productie van testosteron waardoor het vrouwelijk hormoon dus langzaam de overhand neemt Daarbuiten is bekend dat oestrogeen bij mannen het klonteren van bloedplaatjes stimuleert, evenals het vernauwen van de bloedvaten.
De meest voorkomende oorzaken van toename van oestrogeen zijn:

• Leeftijdsgerelateerde verhoging aromatase activiteit
• Verandering in leverfunctie
• Zink tekort
• Overgewicht
• Alcoholmisbruik
• Insuline resistentie
• Xeno-oestrogenen uit milieu

SHBG Een groot aantal hormonen waaronder de steroïd hormonen wordt aan bepaalde eiwitten gebonden om in het bloed vervoerd te worden, de zogenaamde 'roeibootjes'. Zowel testosteron als oestrogeen maken hierbij gebruik van het in de lever geproduceerde SHBG (sex-hormone-binding-globulin) en in mindere mate van albumine. In de aan SHBG gebonden vorm zijn de hormonen niet werkzaam, alleen het "vrije" testosteron kan werkzaamheid op de weefsels uitoefenen. In een gezonde situatie bestaat zo'n 2 tot 3 procent van het totale testosteron uit dit vrije testosteron. Met het ouder worden neemt de productie van SHBG toe; waarschijnlijk door de aangegeven veranderingen in de hormoonratio. Zo weten we dat een verhoging van oestrogenen tot een verhoogde productie van SHBG leidt en dat een verhoging van testosteron tot een verminderde productie van SHBG leidt. Dit laatste is wenselijk.

Belangrijke factoren ter voorkoming andropauzeklachten

1. Verhoging testosteron door bv aanvulling van dit hormoon d.m.v. Testosterongel
Het aanvullen van het Testosteronnivo door suppletie waardoor bovenstraande klachten t.a.v. de andropause kunnen worden voorkomen of worden tegengegaan.
2. Tegengaan van overgewicht
Overgewicht maakt van iemand een 'oestrogener', o.a. door het enzym aromatase dat in vet testosteron omzet naar oestrogenen. Overgewicht wordt op alle leeftijden geassocieerd met een laag testosteron niveau.

3. Een gezonde leverfunctie
Een belangrijke rol in de hormoonstofwisseling wordt gespeeld door het z.g.n. P 450 systeem. Dit bevindt zich voor een groot gedeelte in de lever en is betrokken bij het ontgiften van o.a. hormonen, chemicaliën, medicijnen en metabolische afvalproducten. Ook worden in de lever de 'roeibootjes' geproduceerd voor hormonen zoals SHBG.

4. Voldoende zink
Zink verlaagt het niveau van het enzym aromatase waardoor een gunstigere testosteron-oestrogeen ratio ontstaat. Zink is ook nodig voor een goede functie van de hypofyse. Deze is verantwoordelijk voor de afgifte van hormonale signalen aan de testes zodat deze de testosteronproductie kan stimuleren. Zink is belangrijk voor testosteron, maar testosteron is ook belangrijk voor zink omdat het er voor zorgt dat voldoende zink in de weefsels wordt vastgehouden.

5. Regulering bloedsuiker
Insulineresistentie is niet alleen verantwoordelijk voor overgewicht maar heeft ook een negatief effect op de verschillende hormonen.

6. Geen of minder alcohol
Flink alcoholgebruik geeft een dramatische verhoging van oestrogenen. Alcohol gaat de werking van het P450 ontgiftingssysteem tegen en verlaagt het zink niveau. Shakespeare schreef het al: "alcohol increases the desire but decreases the performance".